Günümüzden 12 bin yıl öncesini anlatan 'Göbekli Tepe: Dünya'nın İlk Tapınağı' isimli belgesel; Amerika, Hindistan, İran ve Çin'de pek çok dünya festivalinde gösterildikten sonra İstanbul'da. Önce İstanbul Film Festivali, sonra üniversite gösterimleriyle yolculuğuna devam edecek film; insanlık tarihini yeniden gözden geçirmemizi salık veriyor.
Şanlıurfa yakınlarındaki Göbekli Tepe'yi dünyaya tanıtan 'Göbekli Tepe: Dünya'nın İlk Tapınağı' isimli belgeselin temelleri yönetmen ve yapımcı Ahmet Turgut Yazman'ın 2006 yılında okuduğu bir gazete haberiyle atıldı. Yazman'ın okuduğu haberde Alman bir arkeolog (Doç. Dr. Klaus Schmidt), Göbekli Tepe'yi anlatıyordu. Dediğine göre; yazıyı keşfeden Sümer medeniyetinden ve Mısır'daki piramitlerden 6 bin, İngiltere'deki ünlü megalitik anıt Stonehenge'den 7 bin, şimdiki zamandan tam 12 bin yıl önce bir 'uygarlık' yaşamıştı Göbekli Tepe'de. İlkel ama bilinçli, yerleşik değil ama inançlı... Bu bilgi, Yazman'ın hayatındaki diğer her şeyi askıya alıp yola çıkmasına sebep oldu. Belgesel çekimleri için Kahire Müzesi yöneticisi ejiptolog Wafaa El-Saddik, astronom ve fizikçi B.G.Sidharth, sufi Metin Bobaroğlu ve arkeolog Prof. Mehmet Özdoğan ile görüşmeler yapan Yazman, Göbekli Tepe'yi önce dünyaya sonra bize anlattı.
İnsanoğlunun yerleşik hayata geçmesi beslenme ve tarımla değil de inanç ve ibadetle mi ilgili?
Göbekli Tepe'ye bakış açımızı değiştirecek bir konu bu. Yüzyıllardır bildiğimiz üzere insanoğlu avcı ve toplayıcılıktan tarıma yöneliyor, sonra yerleşik hayata geçiyor ve bir medeniyet, bir kültür oluşturuyor. Sosyolojik ve antropolojik olarak elimizdeki bilgiler aşağı yukarı böyle. Ama Göbekli Tepe kazılarında bulunan tapınaklar bu bilgiyi yeniden gözden geçirmemizi gerektiriyor. Çünkü ortada bildiğimiz anlamda bir yerleşim yok, sadece tapınaklar yani bir inanç sistemi, bir kültür, bir medeniyet var; ibadet ediyor insanlar.
Bu durumda pek çok tarihî bilgi yerle bir mi oluyor?
Göbekli Tepe'de 12 bin yıl öncesine ait tapınaklar var; bu bile insanlık tarihine tekrar bakmamız, tarih kurgusunu sorgulamamız için yeterli. Evet, 5 bin yıllık kurgu yerle bir olabilir. 12 bin yıl önce birtakım insanlar tapınak yapmış. 60 tonluk taşların taşınması, dikilmesi, bir düzene konması, üstünün işlenmesi... Tarihin cevaplaması gereken yeni sorular var.
Dünya bu bilgiyi nasıl algıladı?
Biraz yavaş. Amerika Arkeoloji Enstitüsü'nün Göbekli Tepe kazılarından çıkan bulguları tanıması 10 sene aldı. Birtakım popülist yaklaşımlar da oldu. Mesela Almanya'da 'Adem'le Havva'nın yaşadığı yer bulundu' diye haberler yapıldı. Göbekli Tepe'nin böyle iddialı ve popülist yaklaşımlara ihtiyacı yok. Eldeki zaten çok önemli bir bilgi.
Belgesel nasıl işliyor?
Dünyanın dört bir yanından pek çok uzmanın görüşüne yer veren belgesel, tamamen bilimsel verilerle soru jimnastiği yaparak ilerliyor. Özellikle D Tapınağı'nda birtakım semboller var. Boğa, turna, yılan gibi... Araştırmalar sembolik anlatım ve mitolojik dili çözme üzerine yoğunlaştı. Göbekli Tepe'yi anlamak için arkeolojik yaklaşım yeterli değil. Bilimsel ve mistik verileri harmanlamak, matematiksel ve sezgisel bilgileri bir araya getirmek gerekli. Filmde iki ve üç boyutlu animasyonlarla çizgi animasyonlar kullandık. Kutsal metinlerden, özellikle Kur'an-ı Kerim'den faydalandık. Bir anlama çabası var filmde; niye varız, ne amaçla buradayız... İki derdim var. Birincisi Göbekli Tepe'yi dünyaya duyurmak, ikincisi Göbekli Tepe'yi anlamak.
Siz kişisel olarak neler öğrendiniz?
Anladığımı anlatmak zor. İçsel olarak çok şey öğrendim. 12 bin yıl önce ibadete önem veren benim gibi, sizin gibi; bilen, bilinçli bir insan topluluğu var. Varoluşunun kozmik bağlarının peşinde olan bir insan topluluğu... Göbekli Tepe insanın manevi yolculuğunda önemli bir durak; sadece arkeolojik bir buluntu değil. Varoluşsal sorulara da cevap veren bir yer.
Bundan sonra?
Şu anda tapınakların yüzde 20'si çıkarıldı. Yüzde 80'i toprağın altında. Kazılar devam ediyor; daha neler çıkacak, merakla bekliyorum. Schmidt'e göre 50 ile 90 yıl arasında iş var. 10 sene sonra filmin ikincisini çekebilirim.
JÜLİDE KARAHAN / ZAMAN KÜLTÜR
...
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder