Uluslararası İstanbul Bienali’nin genç direktörü Çelenk Bafra ayrıldı, yerine bir başka genç isim Bige Örer geldi. Güncel sanat ortamında kiritik bir görevi üstlenen bu iki ‘yönetici’ ‘nereden gelip’, ‘nereye gidiyor’ diye araştırdık.
İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı’nın düzenlediği festivaller arasında belki de uluslararası alanda en çok ilgi çekeni İstanbul Bienali. Malum, Bienal’i her defasında uluslararası alanda tanınmış bir küratör hazırlıyor. Küratör etkinliğin sanat yönetimini üstlenirken idari sorumluluk tüm diğer festivallerde olduğu gibi direktörün omuzlarında. Bienal direktörünün görevi; bienallerin sürekliliğini ve kurumsallığını sağlamak, küratörlere projesini gerçekleştirecek imkanlar sunmak ve tabii bütçeyi yönetmek. Bugüne kadar üç direktör değiştirdi Bienal. Fulya Erdemci, Emre Baykal ve Çelenk Bafra.
Direktör, sonra küratör
Bafra’nın yerine bu görevi geçtiğimiz günlerde genç bir isim Bige Örer üstlendi. Fulya Erdemci ve Emre Baykal, Bienal’den ayrıldıktan sonra güncel sanat ortamında bağımsız küratörler olarak çalışmalarını sürdüler. Bu bir gelenkse güncel sanat ortamı iki önemli aktör daha kazandı diye düşünerek, giden ve gelen direktörlerle konuştuk. Nereden gelip, nereye gittiklerini anlatalım istedik.
***
Bige Örer, ‘nereden geliyor?’
‘Büyüyünce festivalci olucam’
Bige Örer, daha önce sinema festivali ve Bienal için çalışmış.
Yeni bienal direktörünün Bige Örer olduğu haberini, kültür sanat sayfalarında okuduk geçtiğimiz günlerde. O da okudu, zira ziyaretine gittiğimizde bir sürü gazete kupürü duruyordu derli toplu masasında. 1977 doğumlu Örer’in Marmara Üniversitesi Fransızca Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi mezunu olduğunu ve birinci yüksek lisansını Toulouse Üniversitesi’nde İletişim Yönetimi üzerine, ikincisini de Toulouse Mirail Üniversitesi’nde Sosyoloji bölümünde yaptığını o kupürlerden biliyorduk zaten. Ya dahası?
Dahası, ilk gençliğe kadar uzanan bir süreç. O zamandan beri sıradan bir sanat izleyicisi sayılmazmış Örer. Söz konusu olan ‘Büyüyünce ne olacaksın?’ sorusuna verilen ‘yönetmen ya da festivalci’ cevabı... Hocalarının ‘elle tutulur bir bölümde okuma’ konusundaki ısrarıyla kendini, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetiminde bulmuş gerçi.
İlk hedef sinema
Radyo-Televizyon Bölümü, üniversite tercih formunun alt sıralarında tarihin tozlu sayfalarına karışıp giderken o, Prof. Dr. Füsun Üstel’den aldığı ‘Kültür Politikaları’ dersiyle avutmuş kendini. Türkiye kültür-sanat hayatının problemlerini inceleyen kapsamlı araştırmalarını asla tamamlayamamış olsalar da sınıfça, pek çoğu, ki biri Özlem Ece, bu alandaki aktörler arasında yerlerini çoktan aldı bile.
Bu yer alma süreci Örer için biraz karışık işlemiş aslında. Yönetmenlikle yola çıkıp, pek çok müzik enstrümanını denedikten ve metal alerjisini fark ettikten sonra plastik sanatlara çevirmiş rotasını. Bienalle ilk tanışma ise 1995’te Rene Block küratörlüğündeki 4. Bienal ile... Anlamaya çalıştığı bu farklı dünya hoşuna gitmiş olmalı ki, sonrasında kaçırmamış hiçbir bienali.
2000’de mezun olup iki ayrı yüksek lisansı arka arkaya yapan Örer, işte tam o vakit durup soluklanmış. Nerede çalışabilirim dediğinde sadece İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı (İKSV) gelmiş aklına. 2003 başında bienale başvursa da, film festivali bünyesinde başlamış işe. Vakıfla ilk tanışması da yıllar yıllar önce film festivaliyle değil miydi zaten? Orta birden itibaren her nisan; broşürlerin çıkışını bekleyip rezervasyon kartonları doldur, sonra okul kırma planlarıyla uğraşıp 30 kadar filmi öğrenci bütçene sığdır; günün birinde hayat seni festivalin içine atıversin. Kaderin cilvesi işte...
Bir de fedakarlık tabii. Çünkü Örer; şu kadar maaş, bu kadar izin gibi hesapları bir kenara itip işten ne denli keyif aldığını düşünmüş sadece. Festivalin ardından bienalde video işlerinin koordinasyonunu yaptıktan sonra, pek çok dönemsel vakıf çalışanı gibi o da temelli kalmış İKSV’de. Sponsorluk departmanındaki görevini, bienalin uluslararası ilişkiler koordinasyonunu sağlamak izlemiş.
Artık direktör; dört bir yanını kavramsal çerçeve, mekansal çalışmalar, küratörlerin araştırma gezileri, sanatçı seçilmesi için geziler, organizasyon ve programlama sarmış. Ama hiç şikayetçi değil o, hatta şanslı sayıyor kendini. Yönetmen değilse de ‘festivalci’ olduğu için...
***
Çelenk Bafra, ‘nereye gidiyor?’
‘Plan yok, okumaya devam’
Bafra, Fransa’daki sergilerin koordinatörü oldu.
Yolu 2001’de, henüz üniversite öğrencisiyken İKSV ile kesişen Çelenk Bafra’yı 2004’ten bu yana bienal direktörü olarak tanıyorduk. Şimdiki görevi, Fransa’da Türkiye mevsiminin güncel sanat etkinliklerinin artistik koordinasyonunu yürütmek, yarı zamanlı olarak.
Bir cümleye ‘yarı zamanlı’ ifadesi dahilse eğer; cümlenin öznesi, başka şeylere zaman ayırmak istiyordur genelde. Bu defa da öyle. Bafra, kendisi istemiş direktörlüğü bırakmayı. ‘Çünkü’sü şöyle: “Daha artistik kararlar alabileceğim ve bu kadar yoğun çalışmayacağım, kendi projelerimi yapabileceğim, eğitimime devam edebileceğim zaman ve imkana ihtiyacım var.” 30 gibi gencecik bir yaşta, dört yıl bienal direktörlüğü yapmış biri Çelenk Bafra, ama öyle 5 yıllık, 10 yıllık kalkınma planları yapan biri değil... Yapmaya da yok hiç niyeti. Hatta bu yaklaşıma da biraz tepkili: “İnsan işten ayrılınca illa daha iyi bir planı ve alternatifi mi olmalı? Ah şu kapitalist toplum...”
O malum ‘çünkü’ cümlesinde geçen artistik kararlar alma meselesinin üzerine gidip, selefleri Fulya Erdemci ve Emre Baykal’ın küratörlükle yola devam ettiklerini hatırlattığımızda “Küçük küçük bir takım projeler yapabilirim ve hatta yapacağım. Bunlara birisi, sonradan küratörlük der; o ayrı. Ama bence küratörlük için erken...” diyor Bafra. Hayatını küratör olarak sürdürmektense öncelikle okuma, araştırma ve eğitimine devam etmek istiyor. Sonrası bir sürü belki... Belki yurtdışına gider, belki okuma ve araştırmalarla yetinir, belki güncel sanat ve kültür alanında başka projeler geliştirir... Kesin olan tek şey daha az yoğunluk istediği.
Fransa’da Türkiye mevsimi Temmuz 2009’dan Mart 2010’a kadar sürecek. Bu süreçte Centre Pompidio’da Türkiyeli bir video programı ile Paris Güzel Sanatlar Akademisi’nde Türkiyeli bir sergi olacak. Sadece İstanbul’dan değil, Türkiye’nin pek çok kentinden projeler taşımak istiyor dünyaya Bafra...
Sanatla haşır neşir
Gelecek güzel ve belirsiz olsa da geçmiş net. Çelenk Bafra, Galatasaray Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler 2002 mezunu ve sanatsever bir ailenin mensubu. Küçüklüğünden beri sergilere ve sanat eserlerine aşina. Eğitimi boyunca sanat siyaset ilişkisine yoğunlaşmış hatta. Plastik sanatlar hep varmış aklında. O dönemde sanat yönetimi diye bir bölüm olsaymış ona girermiş belki.
Bafra’nın bienalle ilk karşılaşması ise 1995’te, Rene Block’un Orient-ation temalı sergisiyle. O günlerde Fluxus sergisinden çok etkilenmiş ve hatta ‘güncel sanat diye bir şey varmış, ne kadar farklıymış’ diye anlatmış arkadaşlarına heyecanla. Bir de araştırmalar yapmaya başlamış kendince. O günkü araştırmaların bienal direktörlüğüne giden yolda etkisi olsa gerek. Şimdiden sonra, Bafra yine araştırmalara dalacağına göre, gelecekte daha büyük ‘belki’lerle çıkabilir karşımıza. Belki...
Jülide Karahan
5 Temmuz 2008/Radikal
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder