ÖZEL MÜZELERİN MASUM TARİHİ

Geçen iki ay boyunca en çok konuşup tartıştığımız müze, Orhan Pamuk’un kuracağı Masumiyet Müzesi’ydi. Bir roman kahramanı olan Kemal Basmacı’nın vasiyetiyle, önümüzdeki yıl Çukurcuma’da açılacak müzenin kendisini değilse de hayalini hepimiz gezdik neredeyse. Kemal’in yıllar yılı sırf Füsun’u hatırlattığı için biriktirdiği öteberinin sergileneceği Masumiyet Müzesi, magenta pembesi bir aşkın hatırasını tüm ağırlığıyla taşıyacak üzerinde. Üstelik müzenin bekçisi, Kemal Bey’in vasiyeti gereğince, çiklet çiğneyenlere ve öpüşenlere hiç kızmayacak.

Gerçek hayattaki müzelerdeyse öyle şeyler yapmak hâla yasak. Ama zaten müze ziyaretlerimizin sebebi, Orhan Pamuk’un geçliğinde yaptığı ve ‘İstanbul Hatıralar ve Şehir’de ballandıra ballandıra anlattığı gibi, sevgilimizle kuytu köşelere çekilmek değil. Tekrar tekrar gidiyoruz; çünkü her defasında heyecanlanacak başka bir şey buluyoruz.

Eskiden böyle değildi. Müze deyince, tarihin ağırlığı altında ezilen tozlu binalar gelirdi aklımıza. Ne zaman müzeler haftası gelse ve sınıfça filanca müze gezmeye gidilse, bunu okuldan kaytarmanın bir vesilesi olarak benimser; o sebeple ‘oleyy’ derdik. O zamanlar ya biz çok küçük ve haylazdık, ya da müzecilik başka türlüydü. Ama galiba müzecilik başka türlüydü. Çünkü bugün de küçük ve haylaz olan çocuklar içten ‘oleyy’lerle gidiyor müzelere. Hatta tatil günlerinde kendi istekleriyle... Gerçekten değişik bir şeyler oluyor galiba. Atalarımızın dediği gibi, çocuktan al haberi.

TOZLU TARİH VE SU FATURASI

Gerçek hayatın yetişkin kahramanlarına döner ve onların neden müze kurduklarına bakarsak, gerçeğin kurgudan öyle pek de uzak olmadığını görürüz. Tarihteki ilk müzeler, Tanrı ve Tanrıçalara armağan edilen nesnelerin biriktirilmesiyle oluşmuşlar. Sonra sonra Atina, İskenderiye ve Roma gibi kentlerde yaşayan zenginler, tıpkı Kemal gibi, değerli buldukları eşyaları biriktirerek koleksiyonculuğa başlamışlar.

Bugünkü müzeciliğin temeli ise Rönesans döneminde, Floransa’da yaşayan Medici ailesinin çok sayıda sanat eseri alıp biriktirmesiyle atılmış. Bildiğimiz anlamda Avrupa’da açılan ilk müze Louvre (1793) olurken; ilk Türk Müzesi Osman Hamdi Bey’in 1891’de kurduğu bugünkü adıyla İstanbul Arkeoloji Müzesi. Türkiye’nin ilk plastik sanatlar müzesi ise 1937’de kurulan İstanbul Resim ve Heykel Müzesi. Orhan Pamuk’un gençliğinde epey ziyaret ettiği bu müze, bir başka müzemiz İstanbul Modern’e sadece 1 kilometre uzaklıkta. Birinin sinek avlayıp, diğerinin dolup dolup taşması; birinin devlet, diğerinin vakıf müzesi olmasından. Yoksa koleksiyonsa koleksiyon...

Sözü dolandırıp uzatmaya lüzum yok. 32 yıl kamuda çalıştıktan sonra Sakıp Sabancı Müzesi Müdürlüğünü üstlenen Dr. Nazan Ölçer’in şu sözleri yeterli: “Türk İslam Eserleri Müzesi Müdürüyken faturayı ödeyemediğimiz için sularımızın kesildiğini hatırlıyorum. Bakanlık kaç para yollarsa ancak onu harcayabilirdik ve ödeneklerimiz asla yetmezdi. Her şey gecikirdi. Şimdi ampul param, elektrik ve su faturam ne olacak diye düşünmüyorum. Çok iyi yetişmiş, hakikaten bu işi yapmak isteyen insanlarla çalışıyorum. Daha ne isteyebilirim. Başarılı olmak zorundayım.” [i] Başarılı da... Londra’ya giden her turist nasıl Tate Modern’i, İspanya ’ya giden de Bilbao’daki Guggenheim Müzesi’ni görmeden dönmüyorsa; İstanbul’un görülmeden dönülmeyecek müzelerinden biri de Sakıp Sabancı Müzesi.

2002 yılında açılan Sabancı Müzesi, Türkiye’de işadamları koleksiyonlarının kurumsallaştığı ilk müzelerden biri. Emirgan Atlı Köşk’teki müze, daimi koleksiyonundan ziyade, geçici sergileriyle adını duyurdu gerçi. 24 Kasım 2005 – 26 Mart 2006 tarihlerinde gerçekleşen ‘Picasso İstanbul’da’ sergisi, 4 ay gibi kısa bir sürede 254 bin kişi tarafından ziyaret edildi. Sergi boyunca müzenin kapısından kuyruk eksik olmadığı gibi sahil trafiği kilitlendi; Erzurum ve Ankara gibi uzak şehirlerden otobüsler kiralandı.

Picasso’nun masmavi afişlerini daha unutamamışken; bir sabah uyandık ki ne görelim... Şehrin her tarafı kırmızıya kesmiş. Neymiş, kırmızı Salvador Dali’ye en çok yakışan renkmiş. 20 Eylül 2008’de açılan ‘İstanbul’da Bir Sürrealist, Salvador Dali’ sergisinin sponsoru Akbank’ın kurumsal renginin de kırmızı olduğunu hatırlatalım ve hasılata bakalım: Sergiyi ilk beş günde toplam 8 bin 132 kişi gezmiş. Picasso’nun ilk beş gününde ziyaretçi sayısı 6 bin 507 kişiydi. Olası ziyaretçi sayısını doğru orantıyla hesap etmek sizden; sergideki ‘Aşk Duygusunu İfade Eden İki Parça Ekmek’ tablosunu görmenizi önermek bizden.

REKABETE DOĞRU...

Türkiye’nin ilk özel müzesi, 1980’de Sarıyer’deki Azeryan Yalısı’nda açılan Sadberk Hanım Müzesi. Sadberk Koç’un hayatı boyunca topladığı işleme, porselen, gümüş ve Osmanlı kıyafetlerinden oluşan koleksiyon; 3 bin 500 parçadan 18 bine ulaşmış durumda. Koç Vakfı’nın desteğiyle açılan müzenin taşınacağı söylentileri de doğrulandı geçenlerde. Ömer Koç; 2010’a kadar, Rahmi Koç Sanayi Müzesi’nin yakınlarında geniş bir alanda, bir çağdaş sanat müzesi açacak ve Sadberk Hanım Müzesi’ni oraya taşıyacakmış. Dedikodu bu ya, müzenin cafesini de Borsa işletecekmiş. [ii]

Yani, müzelerarası rekabet iyice kızışacak... Bu tatlı rekabet aslında, 11 Aralık 2004’te İstanbul Modern’in açılmasıyla çoktan başlamıştı. Müzenin; 2004’ün son günlerinde Türkiye’nin Avrupa Birliği müzakerelerinin başlamasına 6 gün kala, Başbakan Recep Tayip Erdoğan’ın baskısıyla, alelacele açıldığını uzun uzun anlatmaya lüzum yok. İstanbul Modern’in girişinde asılı duran Erdoğan, Chirac, Blair ve Shröder’in tebrik mektupları her şeyi hatırlatıyor zira. Geride bıraktığı 3.5 yılda 30 kadar sergi düzenleyen müze, siyasetçileri neredeyse bir mıknatıs gibi çekiyor nedense. 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, BM Genel Sekreteri Ban Ki-Mun, Avusturya Prensi Hubertus Von Hohenlohe, Hollanda Kraliçesi Beatrix, Prens Willem Alexander ile eşi Prenses Maxima, Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad ve eşi Esma Esad siyasetçi ziyaretçilerden sadece bazıları...

İstanbul Modern’in açılmasıyla başlayan müzelerarası zarif rekabet, Osman Hamdi Bey’in ‘Kaplumbağa Terbiyecisi’ tablosunun Suna ve İnan Kıraç Vakfı tarafından satın alınmasıyla iyice alenileşti. Açık artırmada Eczacıbaşı ile kıran kırana bir rekabet yaşayan vakıf; tabloyu, 2005 Haziran’ında açacağı Pera Müzesi’nde sergilemek üzere tam 5 trilyon liraya satın aldı. Tablonun fiyatı müzayede sırasında 42 kez artırıldı.[iii] Zihnimize Kaplumbağa Terbiyecisi’ni alan müze olarak yerleşen Pera, böylece, bir sanat mabedi olacağının sinyallerini verdi. Beş ayrı kat ve bir o kadar ayrı sergiye sahip olan müze, şu günlerde ipekliler arasında ve baharat kokmakta. Anlatılacak gibi değil... Dokunmaya izin olmasa da gidip görmeli ve koklamalısınız.

İstanbul’un özel müzeleri say say bitmeyecek duruma gelmiş. Kendini Türkiye’deki ulaşım, endüstri ve iletişim tarihine adayan Rahmi Koç Müzesi, çok tartışılan ‘Modern ve Ötesi’ başlıklı sergiyle açılan Santralistanbul, 2005’ten beri Elgiz Koleksiyonunu sergileyen Proje 4L Elgiz Güncel Sanat Müzesi ve Yapı Kredi Vedat Nedim Tör Müzesi diğer önemli özel müzelerimizden. Kültür Bakanlığı’nın resmi sitesine bakacak olursak lokomotiften zeytinyağına 110 özel müze var ülkemizde. Ama, gerçekte bu sayı çok daha fazla olmalı. Çünkü mesela listede İstanbul Modern yok. Müzenin neden Kültür Bakanlığı resmi sitesinde yer almadığını müze yetkililerine sorduk ama o derse girmediklerinden boş kağıt verdiler.

ÖZEL MÜZE AÇMAK

Önümüzdeki yıllarda; ülkemizde büyük bir deprem, politik çalkantı ya da ekonomik kriz yaşanmazsa, kişisel koleksiyonların sergileneceği pek çok özel müze açılacağa benziyor. Özel müzelerin nasıl açıldığına gelince, Türkiye’de müzelerle ilgili üç önemli mevzuat var. ‘Milletlerarası Müzeler Konseyi (İCOM) Türkiye Milli Komitesi Yönetmeliği’, ‘Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’ ve ‘Özel Müzeler ve Denetimleri Hakkında Yönetmelik’.

Bakanlığın sitesinde yapılan açıklamaya göre; özel müze kurma isteğini konu alan başvurular, 2863 sayılı Kanun ve buna bağlı ‘Özel Müzeler ve Denetimleri Hakkında Yönetmelik’ hükümleri doğrultusunda inceleniyor. Suna ve İnan Kıraç Vakfı Kültür ve Sanat İşletmesi Genel Müdürü M. Özalp Birol, müze kurmak isteyen kişi ve kurumların, Kanunun 26. maddesine özellikle dikkat emelerini salık veriyor. ‘Müze, özel müze ve koleksiyonculuk’ başlığı altındaki 26. madde özetle şöyle: ... Gerçek ve tüzel kişilerce kurulacak müzeler, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın izin belgesinde belirlenen konu alanlarına inhisar etmek şartıyla, taşınır kültür varlığı bulundurup teşhir edebilirler. Bu müzeler, taşınır kültür varlıklarının korunması hususunda Devlet müzeleri statüsündedirler. ... Koleksiyoncular, ilgili müzeye tescil ettirerek, koleksiyonlarındaki her türlü eseri on beş gün önce Kültür ve Turizm Bakanlığına haber vermek şartı ile kendi aralarında değiştirebilir veya satabilirler. Satın almada öncelik, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na aittir.”

Yani, kendi özel koleksiyonunun devlet eliyle ‘korunup kollanmasından’ çekinmeyenler, gönül rahatlığıyla özel müze açabilirler.

HER ŞEYİN DEĞİŞTİĞİ AN

Müze kurmak hem çok meşakkatli, hem de ülkede bir sürü özel müze var. Demek ki işin içine çocuklardan alamayacağımız haberler girdi. İlk özel müzemizin açıldığı 1980’e kadar ‘tık’ yoktu da sonra ne oldu da birdenbire herkes inanılmaz paralar yatırarak müze açmaya başladı? Her şeyin değiştiği belli bir tarih var mı? Dünya sanat piyasasında var, evet. 15 Ekim 1958.

O akşam, Londra’daki Sotheby’s müzayede salonunda, sadece 7 tablo açık arttırmaya çıkar. İki Cezanne, bir Van Gogh, bir Renoir ve üç Manet. İlk beş satış sırasında olağanüstü bir durum yokken sıra Cezanne’nın ‘Kırmızı Yelekli Çocuk’una geldiğinde her şey değişir. Her biri adları açıklanmayan birer koleksiyoncuyu temsil eden iki New Yorklu sanat taciri, fiyatları birbirlerini kamçılar gibi arttırır. Resim sonunda 610 bin dolara satıldığında bu rakam, bir müzayedede daha önce bir resme verilen en yüksek fiyattan 5 kat daha fazladır. Her şeyin sorumlusu ‘Kırmızı Yelekli Çocuk’, şu anda Washington National Gallery of Art koleksiyonunda. [iv]

Sanat piyasasında olanların Türkiye’ye yavaş yavaş ulaşması ve Adorno’nun ‘Kültür Endüstrisi’ kavramının literatürle birlikte hayatımıza girmesi tabii ki kaçınılmazdır. Radikal Kültür Sanat Editörü Cem Erciyes, rahmetli Sakıp Sabancı’nın müzesini açarken yaptığı konuşmayı, onun ağzından şöyle anlatır: “Uluslararası toplantılarda, ‘Kardeşim senin elinde ne var?’ diye soruyorlar ve ekliyorlardı: ‘Bende Picasso var, Miro var, Matisse var...’ Biz o zaman kalıyorduk böyle mahçup mahçup. Anladım ki önce bunları almak lazım.” İşte, Türkiye’de patronların kültür endüstrisiyle tanışmaları biraz da böyle...[v]

Müzelerin marksist toplumlarda devlet, kapitalist toplumlarda ise büyük patronlar tarafından kurulduğunu söyleyen Yahşi Baraz’a göre; eser toplayan işadamları doyuma ulaştıklarında, müze kurarak koleksiyonlarını toplumun malı haline getirirler.[vi] Suna ve İnan Kıraç Vakfı’nın Pera Müzesi’ni kurmasının nedenini, ‘Vakfın kurucularının, sahip oldukları kültür varlıklarını toplumla paylaşma isteği’ olarak açıklayan Özalp Birol; buradaki en önemli faktörlerden birinin, kurucuların zaten var olan üst düzeydeki itibarlarının bu çalışmalara paralel olarak korunması gerektiğinin altını çizerek ekler: “Gerçekleştirdiğimiz etkinlikler, kâr amaçlı kurumların marka imajlarını güçlendirmeye yönelik, ticari ve pazarlama eksenli etkinliklerinden daha farklı bir kulvarda değerlendirilmelidir.”

Yapı Kredi Bankası son aylarda kimi sanat dergilerinde yayınlanan tam sayfalık reklâmında, 54 yıldır sanat için yaptıklarını uzun uzun anlatır ve önce “Çok mu şey yapmışız?” diye sorup, sonra kendi kendine cevaplar: “Bir kişiyi bile bir sanat yapıtıyla buluşturmak için değerdi.”

SANAT ESERİ, TAHVİL Ve BONO

“Sanata yatırım şirketlere ne kazandırıyor?” sorusuna; geçtiğimiz günlerde üçüncüsü gerçekleşen Contemporary İstanbul Yönetim Kurulu Başkanı Ali Güreli’nin verdiği cevap şu: “Sanat eseri zaten yatırımın kendisi. Sanat, fon ve tahvillerin çok üzerinde kârlı. Sanat eseri değeri dünyada 2007’de ortalama yüzde18 arttı.”

Küresel sanat piyayasında gerçekten de endişe verici bir büyüme söz konusu. 2000’den bu yana eser fiyatlarındaki artış, gayrimenkulden sonra en fazla kazandıran yatırım aracı olarak sanatı ön plana çıkardı. Dünya sanat piyasasının nabzını tutan Artprice’ın ‘Küresel Sanat Piyasası Raporu’na göre, 2007’de dünya sanat eserlerinin satışından elde edilen ciro 9.2 milyar doları aştı. Milyon doların üzerinde satılan eser sayısı 810’dan 1254’e çıkarken, tüm alım işlemlerinin yüzde 90’ını oluşturan 12 bin doların altındaki eserlerde bile yüksek bir kârlılık görüldü.[vii]

Tüm bu rakamlar bir yana, sanatın bizzat kendisine yatırım yapmaktan daha kârlı bir seçenek var. Sanat etkinliklerine sponsor olmak... Öyle olmasaydı Akbank yalnızca Aksanat’ı yönetir; İstanbul Film Festivali, Salvador Dali sergisi ve Contemporary İstanbul’a sponsor olmazdı. Aynı şekilde Garanti Bankası, yıllarca İstanbul Caz Festivallerini desteklemez, Koç Holding de 10 yıl süreyle İstanbul Bienali’nin ana sponsorluğuna soyunmazdı. Bir bildikleri var demek...

‘Kültürün Özelleştirilmesi’ isimli kitabın yazarı Chin-tao Wu, şirketleri sponsorluğa sevk eden başlıca iki nedenden bahseder. İl­ki, şirketin ürün veya hizmetleriyle, desteklenen etkinlik arasında doğru bir bağlantı kurulması sonucu etkinliğin bir satış kampanyasına yol açması; ikincisi ise sa­natla kurulan ilişki sayesinde aydınlanmış şirket imajının cilalanmasıdır.[viii] İstanbul Modern Yönetim Kurulu Başkanı Oya Eczacıbaşı da, müzenin ikinci yaşını doldurması sebebiyle verdiği beyanatta; yüksek nitelikli ve yaygın bir biçimde tanıtılan etkinliklere sponsor olmanın, şirketlerin toplumdaki tanınırlıklarını ve itibarlarını artıracağını vurgular.

Ali Güreli’ye göre, bir sanat müzesine sponsor olmak kurumsal kimlik ve prestij bir yana, şirketin müşterilere ulaşmasında bir aracıdır da. Çünkü bu müzeleri ziyaret edenler; sosyo-ekonomik açıdan diğer müze ziyaretçilerine göre daha yüksek ekonomik gelirli, daha iyi eğitimli ve daha saygın işlere sahip kişiler; yani potansiyel müşterilerdir.

GÜLÜMSEYEN MÜZE SÖZCÜLERİ

Şirketlerin sponsorluk faaliyetleri az da olsa sanata müdahaleyi içerir. Müdahale şirketlerin ekonomik gücünden kay­naklanır ve ne yazık ki bu, ölçebileceğimiz bir şey değil. Şirketlerin sanat etkinliklerine ayırdıkları bütçeye ilişkin kapsamlı bir tablo sunmak son derece güç. Tanıtım söz konusu olduğunda her türlü bilgiyi veren şirket sözcüleri, iş ra­kamları açıklamaya geldiğinde ser verip sır vermiyor ve gülümseyerek ‘epey fazla’ demekle yetiniyor.

Bu konuda Özalp Birol’un hakkını teslim etmeli. Birol; Pera Müzesi’nin şimdiye kadar gerçekleştirdiği en yüksek bütçeli sergilerin ‘Rembrandt ve Çevresi: Desenler’, ‘Collected Visions: JP Morgan Chase Sanat Koleksiyonu’ndan Çağdaş Eserler’, ‘Miro: Maeght Koleksiyonu’ndan Baskılar, Resimler, Desenler’ ve ‘Doğu’nun Cazibesi: Britanya Oryantalist Resmi’ sergileri olduğunu ve bunların toplam 100 bin Euro ile 450 bin Euro arasında bütçelerle gerçekleştiğini söylüyor. Yuvarlak ama gülümsemenin ötesinde...

Sponsorluk faaliyetlerinin son 10 yılda artmasının nedenlerinden biri de reklam ve tanıtıma verilen önem. Bir sponsor şirket çalışanının dile getirdiği gibi; genele yönelik, anlık ve vurucu etkiler oluşturan reklam çalışmalarından farklı olarak sponsorluk, uzun süreli ve kalıcı imgeler oluşturuyor. Sponsorluğun diğer pazarlama yöntemlerine göre en önemli üstünlüğü, sanat etkinliği­ni destekleyen şirketin reklam değil, haber olması. Reklam ile haberin algısı arasındaki fark bir yana, haberin kapladığı alanın reklam değeri bile bu işe girmek için yeterli bir sebep. Bir örnekle açıklamak gerekirse, Sabancı Müzesi’nin Lizbon’da gerçekleştirdiği bir sergi üzerine yazılı basında çıkan toplam 45 haberin reklam tarifesi bazında ulaştığı değer yaklaşık 401 bin 563 dolar. Picasso sergisinin yerli gazete ve dergilerde yaklaşık bin 100 kez yer aldığı; televizyon programlarında ise 500’den fazla görüldüğü düşünülürse bu kalemdeki kazanç daha iyi anlaşılır. [ix]

Wu’ya göre, şirketlerin sanata müdahalesinin gölgede kalan sebeplerinden biri siyasi güç sahibi olmakla ilgili. Philip Morris, bu gölge sebebi, 1994’te New York’ta sigara içmeyi yasaklayan kanunlara karşı lobi yapmak için kullanmıştır. Şöyle ki; New York Büyükşehir Meclisi, kamusal alanlarda sigara içmeyi yasaklayacak tasarı üzerinde çalı­şırken, Philip Morris, tasarının yasalaşması durumunda şirketin merkezini iki bin çalışanıy­la birlikte başka bir yere taşıyacağını ve sanata verdiği tüm desteği çekeceğini duyurma cesaretini göstermiştir. Wu, şirketin edindiği kültürel sermaye birikiminin, bütün çıplaklığıyla, ekonomik çıkarlara hizmet etmek üzere politik güce dönüştürüldüğü anın bu an olduğunu söylemekte çok haklı değil mi? Philip Morris’in başarıya ulaşamamış olması ve yasanın 1 Ocak 1995’te yürürlüğe girmesi durumu değiştirmez.[x]

DAHA ÇOK TEŞVİK, DAHA ÇOK YATIRIM

25 Haziran 1998 sabahı kırk kişilik bir sanatçı gurubu, Atatürk Kültür Merkezi önünden kalkan bir otobüsle İstanbul’dan Ankara’ ya gider. Amaçları, Meclis’teki bir tasarının, kurum ve kişilerin sanata yaptıkları yatırımın vergiden muaf tutulabilmesi için, yasalaşmasıdır. Çabaları geç de olsa sonuçlanır ve Yeni Sponsorluk Yasası olarak bilinen 5225 sayılı ‘Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunu’, 14.07.2004 tarihinde kabul edilir.

Yasaya göre, kültür ve sanat alanındaki sponsorlara; vergi, SSK primi, su, elektrik ve doğalgaz teşviki sağlanıyor ve yapılan katkı, doğrudan vergi matrahından düşülüyor. Herhangi bir etkinliğe sponsor olmayı düşünenler için açıklayalım: Ülkemizde kurumlar vergisi yükü yaklaşık yüzde 33’tür. Sponsor olunursa, sponsorluk bedelinin yüzde 33’ü vergi olarak devlete ödenmeyecektir. Örneğin kurum, 300 bin dolar katkıda bulunursa, bu bedelin yüzde 33’ü olan 99 bin doları vergi olarak devlete ödemez. Yasadan yararlananlar, çalıştıracakları işçilerin ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisi stopaj indiriminden de faydalanırlar.

Teşvik veya indirime konu olacak faaliyetler; kültür merkezlerinin yapımı, onarımı ve işletilmesi; kütüphane, arşiv, müze, sinema, tiyatro gibi kültürel ve sanatsal etkinliklerin ya da ürünlerin yapıldığı, üretildiği veya sergilendiği mekanlar ile kültürel ve sanatsal alanlara yönelik özel araştırma, eğitim veya uygulama merkezlerinin yapımı, onarımı veya işletilmesidir.
Epey uzattık ve belki de kulağımızı uzun yoldan gösterdik ama yazının başından beri anlattığımız o afili müzelerin gelir kaynakları, vakıf bütçeleri ve sponsor destekleridir. Bilet, hediyelik eşya ve katalog satışından elde edilen gelir, o yıl içinde gerçekleştirilen sergi, işletme ve diğer giderlerin onda birini ya karşılar, ya karşılamaz. Bahanemizle müze açacak okuyuculardan da komisyon alınmaz.

.............................................................................................................................................

[i] Ayşe Adlı, ‘Müzeler Picasso’sunu bekliyor’, Aksiyon, 22 Mayıs 2006.
[ii] Kemal Yılmaz, ‘Alman milletine sesleniş’, Radikal, 15 Eylül 2008.
[iii] Burcu Pelvanoğlu, ‘İstanbul Müzeleri, Koleksiyonları ve Bitmek Bilmeyen Sorunları’, Arredamento Mimarlık, Eylül 2008.
[iv] Simon Houpt, Kayıp Eserler Müzesi, Çev: Mine Haydaroğlu, YKY, Eylül 2007.
[v] Jülide Karahan, Türkiye’de Medya ve Sanat İlişkisi/Plastik Sanatlar Üzerine Bir İnceleme, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eylül 2008.
[vi] ‘Çağdaş Sanat Müzesi Sorgulaması’, Türkiye’de Sanat, Ocak/Şubat 2002.
[vii] ‘2007’de Sanat Piyasası’, Galerist, Mayıs 2008.
[viii] Chin-tao Wu, Kültürün Özelleştirilmesi, Çev: Esin Soğancılar, İletişim Yayınları, 2005.
[ix] Karahan, age.
[x] Wu, age.


Jülide Karahan

Infomag / Kasım 2008

...